झिरो बजेट शेती : एकही पैसा खर्च न करता अशी करा 'झिरो बजेट' शेती

 

झिरो संध्या शेती: तुमच्या पैशाची किंमत नाही 'झिरो शामेट'

नरेंद्र मोदी सरकार २०१ सा साली अर्थशास्त्रीय निर्णय 'झिरो शामट' शेतीवर भरती देशाच्या चौकीची घोषणा केली आहे.

तिनिमित्तानं 'झिरो शामट' म्हणजे काय, तिघांच्या स्थान सुभाष पालेकर शब्द आहेत.

सामान्य आरोग्य धोक्यात, जीवनाची धोक्यात, आपण सुभाष पालेक्ररा रासायनिक शेती कडाची स्थिती. कधीकधी कमी कचर्‍याची 'झिरो शामट' शतीची वेळ होती.

किंवा निर्धारित 30 वर्षांच्या तपश्चर्या आहेत.

"उत्पादन खर्च शून्य असाच आहे 'झिरो व्यवस्थापन' शेती बोलताहेत. एक तंत्र आहे," असंख्य पालेकर हो. ० ० लाख लोक आणि आत्महत्या केली जात नाहीत.

शेडल्य योगदाना पालेकरु २०१ सा साली पद्मश्री पुरस्कार बहुमूल्य आहे.

नागपूर जिल्हा मकरधोकडा अस्तित्त्वात नाही राऊत का रासायनीक शेती. 10 वर्षे रासायनिक शेड नॅपीक, उत्पादन खर्च आणि परीणाम बाजारपेठ.

तेव्हां 'झिरो संसद' शेटन आणि युट्यूब घड्याळ कॉलम. आता दोन वर्षे झाली आहे. १ हवामान एकर शेड डाळींब, संत्री, मोसंबी, पपीई, द्राक्ष, आलं आणि झेंडूसारखी पिकून लावला.

"मला मजुरीशिवाय कोणताही इतर खर्च येत नाही. नैसर्गिक शेतीसाठी स्वत: जीवामृत, निमार्क, दशपर्णी अर्क, निमास्त्र, ब्रम्हास्त्र आणि अग्नीअस्त्र, अशी खतं तसंच मिश्रणं तयार करतो."

किंवा झिरो संमेट विषम शेती वाढीचा पोत सुधारणेचा उल्लेख आहे. अतिरिक्त खर्चिक खर्चिक वस्तूंचे वितरण आहे. १वर्षी-१-14 लाखांच्या निव्वळ उत्पन्नाची आशा आहे.

दिलीप राऊतয়ে ही रसायनविरहीत मिस्रा म्हणजे संजीवनी हो. "जीवामृत म्हणजे गाईंच शरण, गोमित्र, गूगल व माती याचना निरीक्षण. ती बुंध्याशी टाकायंच. पण चाक रानाऱ्या घटनेचा पन्नास वर्षांचा इतिहास अर्का मर्डर मिरची-लुसुन-कचरा और तंबाखू जाणा दश्या टप्परणी अर्का बनांचा."

"पिक्चर मावा, तुडतुडे, फुलकिडे, रसशोक किडे या धार्मिक रोगों के बारे में बता दिया गया है कि रसायनविरहित कटकनाशकं फ्वरतो. अधिक हेड फवारस अच्छी नहीं है, कुछ पाठ्यक्रम जीवाला नहीं है। रांग

लोक मला पागल आहेत ना '

रासायनिक शेताचे पालेकर 12 वर्ष रासायनिक शेतीच आहेत. १ विद्यापी 33 साली शैक्षणिक अभ्यासक्रम आणि शेड्यूल वापरण्याच्या वेळेत कृष्णियनाथ एम.एस.सी.

बारा वर्ष शशिती 1985 नंतर शेषांच उत्पादन घटलं, आणि त्याचे कारण मुळाशी जायचं त्यांनी ठरवलं.

पालेकर रासायनिक शेती करणे, अशा प्रकारची स्त्रिया हरित क्रांतीचा सुवर्णकले आहेत. "मी अनेक कृष्ण तज्ञज्ञ विचार पुन्हा करतो, की हरित क्रांतिचंच तत्वज्ञानज्ञान होते, तर मग उत्पादन का घटते?"

"वन्यकाल मश्गत न जडौला उत्तम प्रतीची फलिं लागे हो, सत्य है। जंगला मानवा उपदेश भेटे हैं निसारगाची स्वत: ची स्वयंपूर्ण व्यवस्था, त्यानंतर तुझी मान्यता आहे."

"निदानशास्त्र कोठे पृष्ठ टूडा आणि वापर तपासणी." नायट्रोजन, फस्फेट, आयुषभक्ति कमतरता नाम. "

पालेकर हो, "१ १ प्रयोग 8 8 चा वापर २००० हा एक प्रयोगात्मक काळ आहे. किंवा उपयोगिता पत्नी बायकोने घर चाल पगिन विकी चालवा. माझे जवानीक आणि मित्र दूर रहा. एक प्रकारचा अघोषित बहिष्कार माझा अनुभव.

पालेकर हो, "१ १ प्रयोग 8 8 चा वापर २००० हा एक प्रयोगात्मक काळ आहे. किंवा उपयोगिता पत्नी बायकोने घर चाल पगिन विकी चालवा. माझे जवानीक आणि मित्र दूर रहा. एक प्रकारचा अघोषित बहिष्कार माझा अनुभव.

"जेव्हा हवामान पालेकर्णी शेड्यूलन मर्मिदानल," किंवा ग्रोथ आणि निसर्गात सारळं आहे. "

तिथूनच झिरो बजेट शेतीचं मॉडेल उभं राहिलं. संकरित (हायब्रीड) बियाणांचा कमीत कमी वापर, पारंपरिक बीज वापरून रोपं तयार करण्यावर त्यांनी भर दिला, आणि रसायनविरहित कीटकनाशकं त्यांनी विकसित केली.

शेतीच्या केंद्रस्थानी गाय

झिरो बजेट शेतीमध्ये पाळेकरांनी 'जीवामृत' विकसित केलं. झाडाच्या बुंध्याशी हे जीवामृत ठराविक दिवसांनी टाकावं लागतं. खत म्हणून त्याचा उपयोग होता आणि त्यामागे एक शास्त्र आहे, असं त्यांचं म्हणणं आहे.

"देशी गाईला पूर्वीपासूनच महत्त्व आहे. गोसंस्कृती गाईच्या शेणावर संशोधन करण्यासाठी देशातल्या गायींच्या 36 जाती मी तपासल्या. त्यांचं शेण, मूत्र प्रयोगशाळेत तपासलं. कित्येक कोटींच्या जीवाणूंसाठी देशी गायीचं शेण हे खरं विरजण आहे. एक ग्रॅम शेणात 300 कोटी उपयुक्त जीवाणू असतात. तर जर्सी गाईच्या शेणात केवळ 70 लाखापर्यंत जीवाणू. त्यामुळे देशी गायीच्या शेणातल्या जीवाणूंचा वापर करून मी जीवामृत तयार केलं," त्यांनी सांगितलं.

गाईचा विषय निघाल्यावर पाळेकर आवर्जून सांगतात- "जेव्हा हिंदू, मुस्लीम, ख्रिश्चन असे कोणतेही धर्म अस्तित्वात नव्हते, तेव्हा हजारो वर्षांपूर्वीही लोक शेती करत होते. त्यामुळे गाईचं महत्त्व धर्मापेक्षाही मोठं आहे."

शेतीशी जोडलेलं गायीचं तत्त्वज्ञान मांडणाऱ्या पाळेकरांना अनेकदा टीकेला सामोरं जावं लागलं आहे. ते म्हणतात, "मी गायीविषयी मांडणी केली की डावे म्हणतात की मी उजवा आहे, आणि मी शेती व्यवस्थेतल्या शोषणाची मांडणी केली की उजवे म्हणतात मी डावा आहे."

तुकाराम-मार्क्स-गांधी यांचा प्रभाव

झिरो बजेट शेतीची मांडणी करताना संत तुकाराम, कार्ल मार्क्स आणि महात्मा गांधी यांच्या विचारांनी सुभाष पाळेकर यांना प्रभावित केलं.

"शोषणाविरुद्ध बंड करतो म्हणून संत तुकाराम मला क्रांतीकारी वाटतो. वंचितांनी उपाशी मरू नये, त्यांचं शोषण होऊ नये, असा साम्यवादाचा अर्थ सांगणाऱ्या मार्क्सचा माझ्यावर प्रभाव आहे. तर ग्रामस्वराज्याचा प्रयत्न अट्टाहासाने करणारे गांधी मला प्रेरित करतात."

पाळेकरांनुसार हरितक्रांतीने देशाला गुलाम बनवलं. "संकरीत जातीचं बियाणं वापरलं की रायायनिक खत टाकल्याशिवाय पर्याय उरत नाही. रसायनांमुळे पिकांची प्रतिकारशक्ती कमी होते. कीड आली की लोक कीटकनाशकं विकत घेतात आणि एका दृष्टचक्रात शेतकरी अडकतो."

भारतातलं पहिलं विद्यापीठ

आता आंध्र प्रदेश मध्ये 'झिरो बजेट शेती' प्रायोगिक तत्त्वावर सुरू आहे. गेली दोन वर्षं 1000 गावांमध्ये हा प्रयोग सुरू आहे. आता पूर्ण राज्याची शेती रसायनविरहित आणि कीटकनाशकमुक्त करण्याचा निश्चय आंध्र प्रदेशचे मुख्यमंत्री चंद्राबाबू नायडू यांनी केला आहे.

गेल्या जूनमध्ये नायडू यांनी झिरो बजेट शेतीचं विद्यापीठ सुरू करण्यासाठी 100 कोटी रूपयांची आणि 100 एकर जमीन देण्याची तरतूद करण्यात येणार आहे, अशी घोषणा केली होती. अशा प्रकारचं हे भारतातलं पहिलं विद्यापीठ असणार आहे. आणि सुभाष पाळेकर या विद्यापीठाचे सल्लागार असतील.

झिरो बजेट शेतीच्या विद्यापीठासाठी आंध्रमध्ये सध्या शास्त्रज्ञांची टीम काम करत असल्याचं रयतू संधिकारा संस्थेचे (Farmers Empowerment Corporation) संचालक टी. विजय कुमार यांनी बीबीसी मराठीशी बोलताना सांगितलं. ही संस्था आंध्र प्रदेश सरकारने शेतकऱ्यांच्या विकासासाठी स्थापन केली आहे. विद्यापीठाच्या उभारणीसाठी रयतू संधिकारा संस्था काम करणार आहे.

"विद्यापीठाचा उद्देश शेतकऱ्यांना माहिती, प्रशिक्षण, आणि संशोधन अशा तीन पातळीवर असणार आहे आणि आंध्रमधील प्रत्येक गाव या विद्यापीठाशी जोडलं जाईल," अशी माहिती त्यांनी दिली.

पाळेकरांची झिरो बजेट शेती महाराष्ट्रासह, आंध्र प्रदेश, केरळ, तामिळनाडू येथील शेतकरी करत आहेत. हरयाणा, हिमाचल प्रदेश, गुजरात आणि राजस्थान या राज्यातही त्यांची शिबिरं होत असतात. पण पाळेकरांच्या झिरो बजेट शेतीवर टिकाही होते.

झिरो बजेट शेतीवर टिका

पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाचे माजी कुलगुरू डॉ. शरद निंबाळकर यांच्या मते सध्याच्या काळात अशा प्रकारची शेती संयुक्तिक नाही. "आजही भारतात 25 ते 30 टक्के जनता अर्धपोटी आहे. देशाला लोकसंख्येनुसार एकूण 34 कोटी टनाहून अधिक अन्नधान्याची गरज आहे. आणि वर्षाला आपण 26.9 कोटी टनाच्या आसपास अन्नधान्य पिकवतोय."

कमीत कमी नैसगिक संसाधन वापरून आणि कमी खर्च करून जास्त उत्पादन घेण्यावर शेतकऱ्यांनी भर दिला पाहिजे, असं डॉ. निंबाळकर यांना वाटतं.

झिरो बजेट शेतीवर सध्या शास्त्रज्ञांची टिम आंध्र प्रदेशमध्ये संशोधन करत आहे. त्यांची निरीक्षणं भविष्यातील पर्यायी शेतीसाठी महत्त्वाची ठरणार आहेत.

                                धन्यवाद