🥜तंत्र उन्हाळी भुईमूग लागवडीचे 🥜

*_🥜तंत्र उन्हाळी भुईमूग लागवडीचे 🥜_*

_उन्हाळी भुईमुगाची पेरणी १५ फेब्रुवारीपर्यंत पूर्ण करावी. पेरणीच्या ८ ते १० दिवस अगोदर शेंगा फोडून बियाणे पेरणीसाठी तयार करावे. पेरणीसाठी चांगल्या प्रतीचे बियाणे निवडावे. महाराष्ट्रात तेलबियांची पिकांची मोठ्या प्रमाणात लागवड होते. त्यापैकी भुईमूग हे अत्यंत महत्त्वाचे तेलबिया म्हणून ओळखले जाते. खरीप हंगामापेक्षा उन्हाळी हंगामातील भुईमुगाची उत्पादकता जास्त असते. जमिनीत पुरेसा ओलावा भरपूर सूर्यप्रकाश, कोरडे हवामान या बाबी पिकाच्या वाढीस पोषक ठरतात._

*_🎯जमीन_*

_मध्यम, पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, वाळू, सेंद्रिय पदार्थ मिश्रित जमीन लागवडीस योग्य असते. या प्रकारची जमीन नेहमी भुसभुशीत राहत असल्यामुळे हवा कायम खेळती राहते. त्यामुळे मुळांची वाढ चांगली होऊन आऱ्या सहजतेने जमिनीत जाण्यासाठी आणि शेंगा पोसण्यासाठी मदत होते._

*_🎯पूर्वमशागत_*

_जमिनीची खोल नांगरट करून कुळवाच्या २-३ पाळ्या द्याव्यात. शेवटच्या कुळवणी अगोदर हेक्टरी १० टन शेणखत जमिनीत मिसळावे._

*_🎯लागवडीसाठी सुधारित वाण_*

_*१ ) वाणाचे नाव :* फुले उन्नती_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* १२० ते १२५_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १२० ते १२५_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ६८_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ५२_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* ३० ते ३५_

_*◆शिफारस :* संपूर्ण महाराष्ट्र_

_*२ ) वाणाचे नाव :* जे.एल. ५०१_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ११० ते ११५_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १००_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ६७_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ५१_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* ३० ते ३२_

_*◆शिफारस :* कृषी विद्यापीठ राहुरी, कार्यक्षेत्रातील सर्व जिल्हे_

_*३ ) वाणाचे नाव :* टी.ए.जी. २४_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ११० ते ११५_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १००_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ७४_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ५०.८०_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* २५ ते ३०_

_*◆शिफारस :* संपूर्ण महाराष्ट्र_

_*४ ) वाणाचे नाव :* फुले उनप (जे.एल.-२८६)_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ९० ते ९५_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १२० ते १२५_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ६८_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ४९_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* २० ते २५_

_*◆शिफारस :* पश्चिम महाराष्ट्र आणि जळगाव, धुळे, अकोला जिल्ह्यांकरिता_

_*५ ) वाणाचे नाव :* जे.एल. ७७६ (फुले भारती)_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ११५ ते १२०_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १२० ते १२५_ 

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ७०_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ५१_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* ३० ते ३५_

_*◆शिफारस :* उत्तरं महाराष्ट्र_

_*६ ) वाणाचे नाव :* टी.जी. २६_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ११० ते ११५_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १००_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ७२_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ४९.४०_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* २५ ते ३०_

_*◆शिफारस :* संपूर्ण महाराष्ट्र_

_*७) वाणाचे नाव :* एस. बी. ११_

_*◆प्रकार :* उपटी_

_*◆पक्वता कालावधी (दिवस) :* ११५ ते १२०_

_*◆बियाण्याचे प्रमाण (किलो/हेक्टर) :* १००_

_*◆दाण्याचे शेंगेसोबत गुणोत्तर (%) :* ७२_

_*◆तेलाचे प्रमाण (%) :* ४७.१०_

_*◆सरासरी उत्पादन (क्विं/हे) :* १५ ते २०_

_*◆शिफारस :* संपूर्ण महाराष्ट्र_

*_🎯बीजप्रक्रिया_*

_पेरणीपूर्वी प्रतिकिलो बियाणांस थायरम ५ ग्रॅम किंवा कार्बेन्डाझिम २ ग्रॅम किंवा मॅन्कोझेब ३ ग्रॅम किंवा ट्रायकोडर्मा ५ ग्रॅम चोळावे. बुरशीनाशकांच्या बीजप्रक्रियेनंतर रायझोबियम २५ ग्रॅम आणि स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू संवर्धक २५ ग्रॅम याप्रमाणे बीजप्रक्रिया करावी. प्रक्रिया केलेले बियाणे सावलीत वाळवावे आणि नंतर पेरणीसाठी वापरावे. *

*_🎯पेरणी_*

_पेरणी १५ फेब्रुवारीपर्यंत पूर्ण करावी. पेरणीस उशीर होईल तशी उत्पादनात घट येते._

*_🎯बियाणे प्रमाण_*

_पेरणीच्या ८ ते १० दिवस अगोदर शेंगा फोडून पेरणीसाठी बियाणे तयार करावे. पेरणीसाठी चांगल्या प्रतीचे बियाणे निवडावे फुटके, कीडके, साल निघालेले, आकाराने लहान बी काढून टाकावे. पेरणीसाठी शिफारशीत वाणांचे खालीलप्रमाणे बियाणे वापरावे._

_◆टी.जी.-२६, एस.बी.-११, जे.एल.-५०१, टी.ए.जी.-२४, हेक्टरी १०० किलो बियाणे,_

_◆फुले उन्नती, फुले उनप (जे.एल.-२८६), फुले भारती (जे.एल.-७७६)- हेक्टरी १२०-१२५ किलो_

*_🎯पेरणी अंतर, पद्धत_*

_भुईमूग लागवड ही पेरणी आणि टोकण पद्धतीने करता येते. पेरणी दोन ओळींतील अंतर ३० सेंमी आणि दोन रोपांतील अंतर १० सेंमी ठेवून करावी. उगवण झाल्यानंतर लगेच नांग्या भराव्यात._

*_🎯खत व्यवस्थापन_*

_शेवटच्या कुळवणीच्या अगोदर हेक्टरी १० टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत जमिनीत मिसळावे. पेरणीच्या वेळी नत्र २५ किलो, स्फुरद ५० किलो द्यावे, ही खतमात्रा युरिया किंवा सिंगल सुपर फॉस्फेटच्या माध्यमातून द्यावयाची झाल्यास, युरिया ५४ किलो अधिक सिंगल सुपर फॉस्फेट ३१२.५ किलो द्यावी. सिंगल सुपर फॉस्फेटच्या माध्यमातून स्फुरद दिल्यामुळे भुईमुगास आवश्यक असलेले कॅल्शिअम आणि गंधक ही अन्नद्रव्ये पिकास मिळतात अधिक उत्पादनासाठी रासायनिक खतमात्रेसोबत ४०० किलो जिप्समचा वापर करावा. पेरणीवेळी २०० किलो जिप्सम आणि उर्वरीत मात्रा आऱ्या सुटताना द्यावी._

*_🎯आंतरमशागत_*

_पीक उगवल्यानंतर १० ते १२ दिवसांच्या अंतराने दोन कोळपण्या आणि एक खुरपणी करावी. पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी एक खुरपणी करावी. साधारणपणे ३५ ते ४० दिवसांनंतर आऱ्या सुटू लागल्यानंतर कोणतीही आंतरमशागतीची कामे करू नयेत, फक्त उगवलेली तणे उपटून टाकावीत._

_◆कार्यक्षम तण व्यवस्थापनाकरिता पेरणीनंतर आणि पीक उगवणीपूर्वी, पेंडीमिथॅलीन (३० टक्के ईसी) ७० मिलि प्रति १० लिटर पाण्यातून फवारणी करावी. फवारणी पेरणीनंतर लगेच परंतु पीक व तणे उगवणीपूर्वी जमिनीत भरपूर ओल असताना करावी. फवारणीनंतर आंतरमशागत करू नये._

*_🎯पाणी व्यवस्थापन_*

_◆जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने ११ ते १२ पाण्याच्या पाळ्या द्याव्यात._

_◆पीक वाढीच्या संवेदनशील अवस्थेत जसे की, फुले येण्याची अवस्था ( २५ ते ३०) आऱ्या उतरण्याची अवस्था (४० ते ५० दिवस), शेंगा पोसण्याची अवस्था (६५ ते ७०) दिवस या अवस्थांमध्ये सिंचनाची विशेष काळजी घ्यावी._

_◆भुईमूग लागवडीमध्ये तुषार सिंचन पद्धती आणि प्लॅस्टिक आच्छादन ही फायदेशीर ठरते._

*_🎯इक्रिसॅट पद्धतीने लागवड_*

_यासाठी ट्रॅक्टर बेड यंत्राच्या साह्याने ९० सेंमी रुंदीचे वाफे तयार करून घ्यावेत. किंवा पूर्वमशागतीनंतर १.२ मीटर अंतरावर छोट्या नांगराच्या साह्याने ३० सेंमी रुंदीच्या सऱ्या पाडाव्यात. त्यामुळे ९० सेंमी रुंदीचे रुंद गादीवाफे तयार होतात. वाफ्याची रुंदी १५ ते २० सेंमी ठेवावी. रुंद वाफ्यावर दोन ओळींतील अंतर ३० सेंमी आणि दोन रोपांतील अंतर १० सेंमी ठेवून टोकण पद्धतीने भुईमूग लागवड करावी._

_*टीप :* कीडनाशकांच्या शिफारशी लेबल क्लेमप्राप्त किंवा जॉएंट ॲग्रेस्कोप्राप्त आहेत._

_◆फवारणीचे प्रमाण हाय व्हॉल्यूम फवारणी पंपासाठीचे आहे._

_◆खरेदीवेळी पक्के बिल घ्यावे._

_◆बॅन किंवा 'रेस्ट्रिक्टेड' आहे का पाहावे._

_◆लेबल क्लेम वाचावेत._

_◆पुरेशा ज्ञानाशिवाय रसायने एकमेकांत मिसळू नयेत._

_◆रसायनांचा गट तपासावा._

_◆पीएचआय, एमआरएल तपासावेत._

_◆पेरणी वा लागवडीपूर्वी संबंधित बियाणांवर कोणती बीजप्रक्रिया केलेली आहे, हे तपासूनच पुढील बीजप्रक्रिया करावी._

_◆मधमाशी, मित्रकीटकांना हानिकारक कीडनाशकांचा वापर टाळावा._

_◆पीक फुलोरा अवस्था लक्षात घेऊन कीडनाशकांचा समंजस वापर करावा._

*━━━━━━━━━━༺۵۵༻━━━━━━━━━*

*✳️🏵️🌸❄️🌺🌻✳️🏵️🌸❄️🌺*

संकलन:प्रविण सरवदे सर, कराड